Toegegeven, die eerste vraag was de onze toen we als kerkenraad gingen nadenken over de inzet van pastorale bezoekers. Al meerdere jaren was de invulling van vacatures voor ouderling een probleem, onder andere resulterend in het onderling verdelen van vacante wijken en/of het dienen van een vijfde jaar. Dat zo de ouderlingen die er nog zijn extra belast worden is duidelijk. Zowel binnen de raad als met de gemeente is doorgepraat over de oorzaken van de moeite om ouderlingen te krijgen. Waar zit dat in wanneer de gemeente niet klein is en evenwichtig samengesteld? Het is verleidelijk om te denken dat broeders werk, carrière en gezin voor laten gaan. Zeker de generatie die jarenlang in het ambt heeft gediend kan dit met een zekere verontwaardiging zo duiden. Maar laten we bedenken dat onze samenleving ingrijpend veranderd is. Zonder dubbel inkomen is in veel regio’s geen huis meer te kopen waardoor zorgtaken binnen het gezin meer bij mannen komen te liggen. Vaders die er nauwelijks zijn voor hun gezin worden kritisch beoordeeld. Werk is in veel opzichten veeleisender geworden en minder duidelijk af te bakenen van het privéleven. Daarbij komt nog dat de verwachtingen die aan een ouderling worden gesteld in veel opzichten zijn toegenomen.
Gaven
De andere insteek om na te denken over de inzet van pastorale bezoekers is die van de gaven. Veel meer broeders -en ook zusters- kunnen luisteren, spreken, bidden en de bijbel opendoen voor bemoediging en troost. Die gaven blijven zomaar ongebruikt wanneer deze dingen beschouwd worden als taken van ambtsdragers. Maar Paulus schrijft in 1 Tessalonicenzen 5:11: ‘spreek elkaar moed in en help elkaar.’ Het woord elkaar kom je veel tegen in het Nieuwe Testament. De kerkorde verwoordt het zo (C49.2): ‘De ambtsdragers en gemeenteleden dragen ieder voor hun deel bij aan de pastorale en diaconale zorg in de gemeente.’ Pastoraat is nergens in de bijbel een exclusief ambtelijke taak. Het kan daarom ook door vrouwen worden gedaan. Daarbij kunnen vrouwen eventueel gericht worden ingezet in situaties die daar om vragen of daar meer geschikt voor zijn.
Stap vooruit
Wat doen de ouderlingen dan nog? Het mooie is dat 1 Tessalonicenzen 5 daar ook wat over zegt. In vers 12 staat: ‘Wij vragen u, broeders en zusters, diegenen onder u te erkennen die zich op gezag van de Heer ervoor inzetten u te leiden en terecht te wijzen.’ Dus ouderlingen: 1) geven leiding aan het gemeenteleven, en 2) wijzen terecht (opzicht en tucht). Elkaar bemoedigen en helpen is gemeentebreed, leiding geven en terecht wijzen berust bij de ouderlingen. Concreet hebben wij het aantal ouderlingen gehalveerd en een grote groep broeders en zusters kunnen aanstellen als pastoraal bezoeker. Op een bepaalde manier ga je daarmee terug naar hoe het oorspronkelijk bedoeld was. Dat is een stap vooruit.
Coaching
Een kritische vraag kan zijn of gemeenteleden zomaar als pastoraal bezoeker kunnen functioneren zonder enige opleiding. Deze vraag geldt ook voor ouderlingen en diakenen die voor het eerst in het ambt komen. Wat we daar geleerd hebben gebruiken we ook bij de pastorale bezoekers: we bieden het eerste jaar een intensief traject van coaching aan: gesprekstechniek, omgang met de bijbel, reageren op verwachtingen en kritiek, voorgaan in gebed. Daarnaast vormen de ouderling, diaken en pastorale bezoekers een wijkteam dat nauw met elkaar samenwerkt en elkaar toerust en helpt. Ook maken zij concrete afspraken over de verdeling van bezoeken. Niet in de laatste plaats mag het werk biddend gedaan worden.
Spontaan
Gelukkig zie ik in de gemeente ook gewoon omzien naar elkaar en onderlinge bemoediging. Een enkele keer wordt daarbij gebeden en/of gelezen. Toch stap je gemakkelijker over de drempel wanneer je daartoe bent aangewezen en helpt het je om het gesprek ook echt op het niveau van een geloofsgesprek te krijgen. Dat is de meerwaarde van de aanstelling van pastorale bezoekers. Zij doen iets wat iedereen mag doen en waar ieder toe geroepen is. Ik hoop dat er nog eens een dag komt dat we geen pastorale bezoekers meer nodig hebben omdat dan spontaan gebeurt wat we nu nog organiseren.
In januari volgt deel 2, met een formulier dat gebruikt kan worden om de start van het werk van pastorale bezoekers in de gemeente te markeren.