Door Jac de Groot MA
Scheuring lijkt ook de insteek in september 2022, wanneer BezinningGKV aankondigt broeders en zusters op te roepen waar het kan in mei 2023 niet mee te gaan in, wat genoemd wordt, de fusiekerk. Tijdens de regio-avonden klonk er vooral kritiek op de omgang met de belijdenisgeschriften en de kerkorde. Tijdens de regio-avonden is duidelijk geworden, dat het doel van BezinningGKV is te blijven appelleren aan gereformeerde prediking en gereformeerd kerk-zijn binnen de NeGK.
Gekaderde eenheid
Een hereniging is een gebeurtenis om je in te verheugen. Tijdens de regio-avonden is over hereniging op zich ook geen onvertogen woord gevallen. Er is kritiek op de uitkomst van de besprekingen rondom de hereniging van GKv en NGK. En zorgen rondom de plaats van de Drie Formulieren van Eenheid of de positie van de kerkorde, die worden door mij gedeeld. Belijdenisgeschriften hebben sinds de Reformatie als kader gediend, waarin gereformeerden elkaar herkennen. Het is een kader waar binnen de Schrift uitgelegd wordt en waarin, met een oude term, vroomheid (christelijk leven) vorm krijgt. Het Schriftgezag staat voorop en deze bepalen de inhoud van de belijdenisgeschriften.
Belijdenisgeschriften
Het is nooit de bedoeling van de belijdenisgeschriften geweest om een statisch kader te worden, zoals de traditie in de Rooms-Katholieke Kerk. Echter, de omgang ermee is vaak in gereformeerde kringen wel statisch geworden: er lijkt een weerzin te bestaan om de inhoud van belijdenisgeschriften te wijzigen. In die zin is juist het willen loslaten van de belijdenisgeschriften begrijpelijk. De belijdenisgeschriften beschermen echter tegen een zekere willekeur in leer en leven. Het zorgt ervoor dat op belangrijke christelijke thema’s de neuzen van gereformeerden dezelfde kant op staan. Het weerhoudt de kerk ervan Schriftteksten enkel allegorisch, of enkel letterlijk op te vatten, of om een bepaalde tekst in de ene kerk zus en de andere kerk zo uit te leggen. En wel op zo’n manier, dat er geen herkenning meer mogelijk is.
Discussie over belijdenisgeschriften
Het is minder erg dat belijdenisgeschriften ter discussie staan, dan de Schrift. Dit betekent ook dat belijdenisgeschriften leven. Wanneer Belijdenissen statische geschriften worden, dan is de Belijdenis de norm voor de uitleg van de Schrift. Dit is níet waar gereformeerden voor staan: zij staan voor een open Schrift. Verbeter mij, als ik het verkeerd heb: ik heb een discussie over de inhoud van de belijdenisgeschriften in de afgelopen jaren duidelijk gemist.
Voorkomen van willekeur
Van het passeren van belijdenisgeschriften in prediking en kerkelijk leven, zonder ruggenspraak met andere kerken/predikanten kan dan ook geen sprake zijn. De belijdenisgeschriften zijn niet statisch, ze kunnen, mogen of moeten soms gewijzigd worden, zoals ook in 1905 gebeurde met artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. In zekere zin zijn deze ook wel statisch, omdat het niet zomaar naar willekeur van de theoloog aangepast kan worden. Als het ware zijn de belijdenisgeschriften de statuten van kerkelijk samenleven. Statuten die dus niet zomaar even gewijzigd kunnen worden. Evenzo is dit het geval met de kerkorde.
Huishoudelijk regelement van kerkzijn
De kerkorde is niet meer dan een document, dat door alle kerken gezamenlijk wordt vastgesteld op de Generale Synode. De kerkorde van de herenigde kerk heeft ook deze weg bewandeld. Volgens de geldende normen van de huidige kerkorde, is de nieuwe kerkorde rechtmatig vastgesteld. Dat er zaken in staan, waarin individuele kerkleden, of volledige gemeenten niet mee eens zijn, dat is eveneens een feit.
Voorschrijven of beschrijven?
De kerkorde functioneert als het huishoudelijk regelement van het kerkzijn. De functie van de kerkorde is de afspraak hoe zaken binnen de kerken: landelijk, regionaal, plaatselijk worden geregeld. Kerken, onderdeel van de Nederlandse Gereformeerde Kerken, kunnen daar op aangesproken worden. Door in de te vormen NGK te participeren conformeer je je als gemeente aan de geldende kerkorde. Het is daarom ook geen probleem als de kerkorde zaken voorschrijft: het zijn immers afspraken waar je elkaar als kerken op kunt aanspreken.
Wanneer de nieuwe kerkorde echter beschrijft dat: de kerken een gezamenlijke kerkorde hanteren, die de onderlinge omgang en het recht in de kerken beschrijft, dan wordt de kerkorde een document ondergeschikt aan de kerken. Het gevaar kan dan op de loer liggen dat de kerkorde misbruikt wordt, om dingen die niet in het straatje passen af te serveren. De bedoeling van de kerkorde is nu juist, dat kerken zich houden aan de kerkorde. De kerken stellen zich onder de kerkorde
Functie kerkorde
Ja, de kerkorde is ondergeschikt aan de kerken, maar het is een document waarin kerken zichzelf een beperking opleggen om compleet onafhankelijk opererende kerken te voorkomen (tegen independentisme). Het waakt tegen heerszuchtige theologen/predikanten of gemeenten, die zich verheffen boven andere personen/kerken (episcopalisme). Een evenwichtige kerkorde bewaakt leer, leven en organisatie van de kerk.
Dit artikel is onderdeel van het artikel Kerkelijk Leven in editie 5 van het Gereformeerd Kerkblad. Deze editie verscheen op vrijdag 3 maart 2023