Discussie over de Bijbel is altijd spannend. Door de Bijbel kennen we God. Als de Bijbel niet waar blijkt te zijn verlies je opeens alles: God, je geloof, de kerk. Mensen zweren bij de foutloosheid van de Bijbel. Mensen houden vast aan een specifieke vertaling. Misschien moet je het dilemma omdraaien. In plaats van dat je vanuit een betrouwbare Bijbel in God gelooft, kun je ook zeggen: ik geloof in God en daarom is voor mij de Bijbel betrouwbaar.
Letterlijk?
Ik denk niet dat de Bijbel letterlijk gelezen wil worden. Neem alleen al het bestaan van poëzie. In het Hooglied zegt een jonge man tegen zijn vriendin: ‘Je neus is als een toren van de Libanon.’ Ik denk dat geen enkele bijbellezer dit letterlijk opvat. Maar dan is de nieuwe vraag, wat is poëzie in de Bijbel en wat niet? Is Genesis 1 poëzie, het verhaal van de zeven scheppingsdagen? Het rijmt niet zoals een Sinterklaasgedicht maar dat doen de Psalmen ook niet. Dus Genesis 1 zou zomaar een poëtische vertelling kunnen zijn om God als de grote schepper van hemel en aarde te eren. Maar is dit niet heel kwetsbaar? Moet je nu als bijbellezer gaan bepalen wat letterlijk is en wat niet? Zat Jona echt drie dagen in een vis? Heeft Job bestaan? Maakte Jezus blinden echt ziende? Stond Hijzelf letterlijk op uit het graf?
Historisch
Veel mensen vinden de Bijbel historisch onbetrouwbaar. De evangelisten zouden Jezus mooier maken dan Hij was. Jezus zou een bijzonder mens zijn geweest, maar de bijbelschrijvers maken een God van Hem. Dat is immers hun belang, om hun nieuwe geloof ergens op te baseren moeten ze wel met een fantastisch verhaal komen. Maar als je mensen zou willen overtuigen van een opstanding die nooit heeft plaatsgevonden, zou je dan als discipelen je eigen ongeloof beschrijven? Bovendien, toen de evangeliën op papier verschenen waren er nog allerlei mensen in leven die de beschreven gebeurtenissen hadden kunnen tegenspreken.
Cultureel
Wie de Bijbel letterlijk neemt zou ook cultureel gezien een enorme stap achteruit moeten doen. De plek van de vrouw in de Bijbel matcht niet echt lekker met hoe wij daar tegenaan kijken. In de Bijbel klinkt er niet of nauwelijks bezwaar tegen de slavernij. Je komt polygamie tegen in de Bijbel en het Leviraatshuwelijk. Allerlei moderne verworvenheden zou je weer los moeten laten: seksuele vrijheid moet aan banden, vrouwen weer ondergeschikt aan hun man, de doodstraf herinvoeren. Het lijkt erop dat wie het onderwijs van de Bijbel als uitgangspunt neemt voor het leven nu, voortdurend vastloopt. Maar moet je iets als het Leviraatshuwelijk niet in zijn eigen tijd en context beoordelen? Toen was dat juist heel barmhartig want een vrouw alleen verviel tot de bedelstaf of tot prostitutie. Dat wil God in zijn goedheid voorkomen. Let er daarnaast ook op dat je je eigen tijd niet tot norm verheft, niet wat in onze cultuur normaal is geeft de doorslag.
Grondhouding
Bij het lezen van de Bijbel is je grondhouding van belang: wat geef jij voorrang, je eigen oordeel of dat van het evangelie? Op dit punt wil je elkaar herkennen. Als je van de ander weet dat hij of zij bereid is zich door de Bijbel te laten gezeggen, kun je verschillende uitkomsten beter van elkaar hebben. Durf jij je toe te vertrouwen aan de richting die de Bijbel wijst in concrete situaties? Wij hebben een betrouwbare Bijbel. Waarom ik dit weet? Omdat de waarheid van het evangelie vreemder is dan welk verzonnen verhaal dan ook. Soms hoor je een bizar verhaal dat nog waar blijkt te zijn ook. In een verzonnen verhaal zou de verteller het nooit zo vreemd gemaakt hebben uit angst om niet geloofd te worden. Dit geldt ook voor de Bijbel, geen mens zou het verhaal van het evangelie verzonnen hebben (1 Korintiërs 2:9-10). Een God die zegt: Ik dien de mens in plaats van dat de mens Mij dient. Een God die zegt: Ik word mens om ze achterna te kunnen lopen op hun eigen niveau en tempo. In geen enkele godsdienst gebeurt dit. Het evangelie, het christendom, is uniek in zijn soort.
Tegenspraak
De vraag is, mag God jou tegenspreken? Opvallend genoeg ging het daarin mis bij de zondeval: durf je als mens te vertrouwen op God of vertrouw je liever op je eigen oordeel? Bijbellezen is niet gemakkelijk, je hebt Gods Geest nodig om het evangelie te verstaan (1 Korintiërs 2:12-16). Ik geloof in God en daarom is de Bijbel voor mij betrouwbaar. Je hoeft de Bijbel niet letterlijk te nemen, neem de Bijbel serieus!
Door ds Rutger Heij
Dit artikel verscheen vrijdag 27 januari 2024 in het Gereformeerd Kerkblad.