Door Ds H.K. Bouwkamp
Toch wel wat zakelijk en laconiek. Want die ‘oproep tot ommekeer’ komt mee in een groot verhaal van geraaktheid en besluitvorming. Autoriteit lijkt er belangrijker dan argumenten. Het staat allemaal in de uitvoerige pauselijke zendbrief: ‘Bul tegen de dwalingen van Martinus Luther en zijn volgelingen’ uit 1520. Alleen officiële herroeping kan excommunicatie (buitensluiting) en vloek (anathema) voorkomen. Niet alleen voor Luther, maar evenzoveel voor al zijn aanhangers en begunstigers. In deze ‘bandreigingsbul’² is de ‘oproep tot ommekeer’ maar een klein stukje (5%?). Een andere pauselijke bul dicteert de excommunicatie van Martinus Luther en zijn volgelingen, de banbul van 1521. Enkele citaten uit de bandreigingsbul 1520 hieronder geven een indruk.
Autoriteit/gehoorzaamheid
Over 41 daar aangehaalde uitspraken van Luther wordt o.a. gesteld: ‘Met advies en instemming van alle genoemde eerwaarde broeders (kardinalen, priors, bisschoppen, geleerde theologen en rechtsgeleerden), na rijp beraad over elk van de bovengenoemde stellingen of dwalingen, en met de autoriteit van de almachtige God, de gelukzalige apostelen Petrus en Paulus, en onze eigen autoriteit, veroordelen, keuren wij af en verwerpen wij geheel en al elk van deze stellingen of dwalingen.’ – Het is niet de enige keer, dat zo gesproken wordt over het gezag. Even verder over gehoorzaamheid: ‘Wat die dwalingen respectievelijk betreft, niemand van gezond verstand ontkent, hoe verderfelijk, hoe scandaleus, hoe misleidend zij zijn voor vrome en eenvoudige zielen, hoe tenslotte zij tegen alle liefde, en tegen de eerbied voor de heilige Roomse Kerk zijn, de moeder van alle gelovigen en de lerares van het geloof, en tegen de zenuw van de kerkelijke discipline, nl. de gehoorzaamheid, die de bron en het begin is van alle deugden, zonder welke iedereen gemakkelijk wordt overreed ontrouw te worden.’
Ultimatum
‘Indien echter deze Martinus, zijn bondgenoten, begunstigers, aanhangers en gastheren – moge het niet gebeuren – hardnekkig de genoemde voorwaarden niet nakomen binnen de genoemde perode (60 dagen hkb), dan zullen wij, – volgend het onderwijs van de apostel, die leerde dat een ketters mens, na hem een eerste en een tweede keer te hebben vermaand, gemeden moet worden – deze Martinus, zijn bondgenoten, begunstigers, aanhangers en gastheren veroordelen als dorre ranken, die niet in Christus blijven, maar een offensieve leer verkondigen tegengesteld aan het Christelijk geloof en zondig voor de goddelijke majesteit, tot schade en schande van de universele Christelijke Kerk, en als hardnekkige en openbare ketters, die de sleutels van de Kerk minachten.’
Slot van de latijnse bul
‘Derhalve, al met al: geen enkel mens mag inbreuk maken op dit document van onze veroordeling, afkeuring, verwerping, decreet, verklaring, verhindering, voornemen, mandaat, aansporing, smeekbede, onderzoek, waarschuwing, toewijzing, concessie, straf, onderwerping, excommunicatie en anathematisatie, of dit door een vermetele onderneming tegengaan. Als iemand toch voornemens is dit te beproeven, zal hij zich bij vernieuwing het misnoegen van de Almachtige God en van diens gelukzalige Apostelen Petrus en Paulus op de hals halen’. – De paus heeft dus wel wat te bedenken.
Overweging
Ons is geleerd, dat de dienaren van de kerk gelijke macht en gelijk gezag hebben, en dat Christus de enige algemene Bisschop en Hoofd der Kerk is (art. 31 ngb 1561, vgl. art. A.2.2 vigerende k.o.). Als je dan leest in die dreigbul stelling 25 (‘De Roomse bisschop, opvolger van Petrus, is niet door Christus zelf in de gelukzalige Petrus aangesteld als de plaatsvervanger (vicaris) van Christus boven alle kerken van de hele wereld’), dan denk je: Wat is daar mis mee?
¹ ND 31 dec. 2020; vgl. RD 4 jan. 2021
² Daarover ook al iets in het GKb van 27 nov. en 11 dec. 2020. Van de ‘bandreigingsbul’ vond ik minstens twee verschillende versies. Een latijnse en een engelse. De laatste is kennelijk een ingekorte vertaling.