Door Jorrit Woudt
Zondag 5 februari 2023
Septuagesima
Ik wendde mij tot God, de Heer, en gaf me over aan gebed en smeekbeden, al vastend en rouwend (Dan. 9,3).
Bewuste invulling lijdenstijd
In de vorige editie van dit kerkblad hadden we het over goede voornemens. Vandaag willen we in het verlengde daarvan kijken naar een voornemen dat veel gelovigen hebben in de tijd voor Goede Vrijdag en Pasen, namelijk het vasten. De zgn. 40-dagentijd, beginnend op Aswoensdag (22 februari 2023), gevolgd door 6 lijdenszondagen, waarvan Palmzondag de laatste is. Ook in onze kring is er door de tijd heen meer aandacht gekomen voor een bewuste invulling en beleving van deze periode. Zo nemen sommigen zich voor zich in die tijd ergens van te onthouden. Bijv. geen alcohol en tussendoortjes of een stiltepauze op sociale media.
Voorvastentijd
Wat ik tot voor kort niet wist, is dat er ook een ‘voorvastentijd’ schijnt te bestaan. Ooit rond de 6e eeuw in Rome ingevoerd, waarschijnlijk onder invloed van gebruiken van de kerken in het Oosten. Je kunt dus blijkbaar nog roomser zijn dan de paus. Want deze voorvastentijd, een periode van onthouding en boetedoening, start al drie weken voor het begin van de gebruikelijke lijdenstijd, op zondag Septuagesima. De naam van deze zondag verwijst naar het getal 70, hoewel het de 63e dag voor Pasen is. Vele uitleggers hebben zich hier al over gebogen en, het zal u niet verbazen, de meningen lopen nogal uiteen. Het zou 70 dagen voor ‘beloken Pasen’ zijn, de zondag na Pasen waarmee het paasoctaaf wordt afgesloten. Ook wordt het wel als verwijzing gezien naar de Babylonische ballingschap, die 70 jaar duurde (Dan. 9,2). Deze zondag wordt namelijk ook wel ‘circumderunt’ genoemd, naar Sirach 51,10 uit de Vulgaat (Sirach 51,7 NBV21): Ik werd van alle kanten omsingeld (doet denken aan Ps. 3,2; 31,14 en 88,18). En op de zondag na Pasen zingt de kerk van oudsher ‘et eduxit populum suum’; Hij leidde zijn volk uit (Ps. 105,43).
Geen halleluja
In de oud-christelijke liturgie verstomt vanaf vandaag ook het ‘Halleluja’, dat pas vanaf Pasen weer voluit gejubeld zal worden. Omdat het een tijd is van boete en inkeer. Dat kan met vasten. Een tijdlang geen (of minder) eten en/of drinken. Het jezelf ontzeggen van dingen die belangrijk voor je zijn om je volledig te kunnen richten op datgene (Degene?) waar je hart naar uitgaat. Eigenlijk breng je een soort offer.
Vasten en bidden
De Psalmen leren ons dat het geen pretje is om je ertoe te zetten: ik pijnigde mij door te vasten (Ps. 35,13); ik huilde tranen toen ik vastte (Ps. 69,11); mijn knieën zijn slap van het vasten, ik ben tot op het bot vermagerd (Ps. 109,24). Toch kan het helend zijn en lezen we in de Bijbel op diverse plaatsen dat er bewust voor gekozen wordt. Mozes vastte veertig dagen en nachten voordat hij de tien geboden, die God zelf had opgeschreven, in ontvangst mocht nemen. David bad tot God en vastte streng nadat hij door de profeet Natan gewezen was op zijn zonde met Batseba (2 Sam. 12,16). Daniël vastte drie weken nadat hem een aangrijpend bericht in een visioen was toegelicht (Dan. 10,2-3). Toen Nehemia van zijn broer hoorde hoe erbarmelijk de toestand van het volk in Jeruzalem was, ging hij huilend op de grond zitten en rouwde en vastte dagenlang (Neh. 1,4). En ook de Here Jezus zelf vastte veertig dagen en nachten, na zijn doop en voor de verzoeking in de woestijn (Matt. 4,2). Hieruit mogen wij leren dat vasten samengaat met gebed. Als je vast, zorg dat niemand het ziet, alleen je Vader, die in het verborgene is. Hij zal je ervoor belonen (Matt. 6,4).
Bijbehorend lied
Klik hier voor het beluisteren van BWV 21.10 “Erfreue dich Seele, erfreue dich Herze”
Verheug je, ziel, verheug je, hart,
wijk nu, verdriet, verdwijn, smart!
Tranen, verander in klare wijn!
Nu zal mijn gekerm gejuich voor me zijn.
De zuiverste kaars van liefde en troost brandt
en vlamt in mijn ziel en mijn borst,
omdat Jezus mij troost met hemels genot.
(BWV 21-10)